مرضیه امینی
سرپرست دبیرخانه سازمان راهبرد بینالمللی کاهش فاجعه(ISDR) عواملی که شهرها را در برابر حوادث آسیب پذیر میکند، مشخص نموده و چندین راهبرد را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. او اظهار داشته ارتباط معنادار میان رشد شهرنشینی و صدمات وارده از بلایای طبیعی وجود دارد. از طرف دیگر ایجاد سازگاری بین توسعه شهری و سیاستهای ملی و محلی اتخاذ شده در زمینه بلایای طبیعی سبب کاهش صدمات ناشی از آن میشود. در10 سال اخیر، جمعیت شهرها رشد بی سابقهای یافته است. امروزه میانگین جمعیت صد شهر بزرگ جهان بالای 5 میلیون نفر میباشد و این در حالی است که این رقم در دهه1950، 2.1 میلیون نفر و در دهه 1800 کمتر از دویست هزار نفر بوده است. با تجمع بیش از 50 درصد جمعیت جهان در شهرها طراحی و مدیریت شهری متناسب با بلایای طبیعی اهمیت ویژهای یافته است. شهرنشینی و افزایش خطر بلایای طبیعی، یکی از مشکلات اصلی شهروندان در طی سالهای آتی میباشد. از سال 1960 به بعد هر ساله آمار تلفات انسانی بر اثر بلایای طبیعی 6 درصد افزایش یافته است. این روند با افزایش تراکم شهری و رشد آسیبپذیری شهرهای مدرن در برابر بلایای طبیعی همچنان ادامه دارد.در حال حاضر 17 شهر از بیست شهر بزرگ کشورهای در حال توسعه در مناطقی قرار گرفتهاند که در آنها احتمال وقوع زلزله، طوفان، رانش زمین و دیگر بلایا میباشد. همچنین در بیشتر شهرهای کشورهای در حال توسعه رشد ناگهانی جمعیت باعث ساختمانسازی غیر استاندارد شده چرا که نهادهای محلی قادر به اعمال قانون و مدیریت در آنها نشدهاند. برنامههای زیادی برای کاهش خطر(آسیب پذیری ) یا تلفات در شهرها طرح ریزی شدهاند که در این گزارش به یک نمونه از آنها اشاره میشود: پروژه جهانی رادیوس. سازمانISDR و پروژه رادیوس. سازمان ISDR توسط سازمان ملل متحد برای ارائه یک چارچوب جهانی برای کاهش صدمات انسانی، اقتصادی، اجتماعی و محیطی ناشی از بلایای طبیعی، در شهرها تأسیس گردید. این سازمان با ارائه راهبرد یک جهان ایمنتر در قرن 21 معرفی شد. اهداف این سازمان عبارتند از:1- ارتقا توانایی جوامع برای مقابله با خطرات بلایای طبیعی، -2- ارتقا سطح مدیریت بحران در زمان مواجهه با خطر بلایای طبیعی، 3- سازمان ISDRبر پایه چهار اصل استوار است: 1- افزایش آگاهی عمومی، 2- افزایش تعهد مدیران شهرها و قدرتهای محلی، 3- افزایش انجمنهای مقابله با بلایای طبیعی در شهرها، 4- کاهش تلفات اقتصادی اجتماعیISDR امیدوار است با بهبود و تقویت مکانیزمهای مناسب در آینده سبب کاهش خطر بلایای طبیعی در شهرها گردد. هرچند موفقیت نهایی آن بستگی به تعهد نیروهای محلی و شهروندان دارد. برنامه بینالمللی کاهش بلایای طبیعی(IDNDR) یک برنامه ده ساله از سازمانISDR است که از سال 1990 شروع و در سال 2000 به اتمام رسید.
این برنامه پروژهها و فعالیتهایی برای کاهش خطر بلایای طبیعی در شهر ها نیز ارائه داده است که از جمله آن میتوان به پروژه رادیوس و برگزاری کنفرانس کاهش بلایای طبیعی در سال 1996 با موضوع شهرهای در معرض خطر اشاره نمود. در سال 1996، پروژه رادیوس بهمنظور کاهش اثرات زلزله در شهرها با همکاریهای مالی دولت ژاپن آغاز شد. هدف رادیوس ترفیع فعالیتهای جهانی برای کاهش زلزله در مناطق شهری بهویژه کشورهای در حال توسعه بود. این پروژه با هدف ارتقا اهداف ذیل صورت گرفت: تعیین احتمال وقوع زلزله و میزان تاثیرات احتمالی آن بر روی شهر، تهیه یک طرح عملی که فعالیتهای اعمال شده را توصیف و میزان ریسک زلزله را در شهر کاهش دهد، اجرای این پروژه در ارتقا سطح مدیریت بحران زلزله بسیار موثر واقع شد از جمله مزایای این طرح: همکاری نزدیک با مردم محلی هر شهر برای ارزیابی میزان احتمال وقوع زلزله، ارتقا سطح آگاهی عمومی نسبت به خطرات زلزله و روشهای مقابله با آنها، مشارکتدادن افراد و مؤسسات بهصورت فعال در پروژه، انتشار جهانی تجربیات به دست آمده از پروژههای انجام گرفته برای جلب همکاری بینالمللی
نتیجهگیری: انتظار میرود روند فعلی شهرنشینی در مناطق زلزلهخیز، درآینده همچنان ادامه داشته باشد. تکنیکها و روشهای کاهش بلایای طبیعی هم اکنون بهبود بی سابقهای یافته است. در حال حاضر مهمترین مساله، اتخاذ سیاستهای محلی و بینالمللی مناسب جهت کاهش خطرات بلایای طبیعی میباشد. در این راستا لازم است مدیریت بحران چند بخشی و یکپارچه در شهرها اجرا گردد. این برنامه شامل ارزیابی و پیشبینی خطر در برنامههای توسعه شهری، برنامههای مدیریت محلی شهرها، آموزش شهروندان و سازمانها و… میباشد.